اهنگ فوق العاده زیبای سامان جلیلی به نام سردرگم

دانلود با لینک مستقیم

باتشکر از صبر و شکیبایی و حسن انتخاب شما

مدیریت وبلاگ:علیرضاعطایی
لک بودن افتخارماست









khazan0832

پلان

دال پلان: بازی محلی لکی با قابلیت جهانی شدن نویسنده:علیرضاعطایی

به گزارش نشریه اینترنتی خزان0832 دال پلان (Daal palaan) نام یکی از بازی های سنتی و محلی مناطق لک نشین غرب کشور، لکستان است. این بازی در برخی مناطق لر و کردنشین همسایه لکستان نیز وجود دارد. این بازی که پلان (Palaan)، دال پلو (Daal palo)، دال پل (Daal pal) و دال پران (Daal parraan) نیز نامیده میشود شبیه به بازی دارت و بولینگ اروپایی است و در آن رقابت بین دو تیم بر سر هدف قرار دادن اهدافی سنگی است.

 در این بازی در هر یک از دو سوی میدان (زمین بازی معمولا  زمین خاکی و هموار و فضای آزاد است که در آن تکه های سنگ یافت شود) تعداد 3 هدف سنگی که دال (Daal) نامیده میشوند پشت سر هم و در راستای یک خط مستقیم قرار داده میشود. در فرهنگ و واژه نامه لکی کیان از دال را به صورت "هدف در بازی محلی دال پلو، سنگی که به عنوان هدف قرار میدهند، سنگ سیبل در بازی دال پلو" معنی کرده است. دال ها را بصورت عمودی در یک خط مستقیم در زمین فرو می‌کنند که راست بایستند. فاصله بین هر کدام از دال ها در یک سوی میدان حدود 1 متر و فاصله بین دو سوی میدان حدود 10 متر یا بیشتر است. این اهداف سنگی (دال ها) معمولا لاشه سنگهایی با اندازه تقریبی 20 در 20 سانتی متر است.

نحوه بازی بدین گونه است که هر کدام از دو تیم دارای چندین بازیکن است. معمولا به دلیل اینکه هر تیم دارای 3 هدف سنگی است از ترکیب 3 نفر در هر تیم استفاده میشود.  چنانچه تعداد نفرات خواستار شرکت در بازی بیشتر از 6 نفر باشد مثلا 8 نفر آنگاه تیم ها 4 نفری خواهد بود. معمولا تعداد بازیکنان هر تیم حداقل 2 و حداکثر 7 یا 8 نفر است. فرایند انتخاب بازیکنان و تقسیم آنان بین دو تیم یارکشی (Yaarkashi) نامیده میشود بدین صورت که از بین افراد خواستار شرکت در بازی 2 نفر به عنوان سرمرد (Sar mard) که همان سرگروه و کاپیتان است انتخاب میشوند. سر مردان معمولا بزرگترهای  جمع هستند. این دو نفر با توافق، تر یا خشک (که در ادامه به آن پرداخته میشود) یا با خط یا شیر سکه ای یا هر طریق دیگر مشخص می کنند که چه کسی باید اول یار انتخاب کند. سپس بصورت نوبتی هر کس افرادی را از بین گروه انتخاب کرده تا افراد به دو گروه مساوی تقسیم شوند. بدین صورت که پس از انتخاب هر نفر توسط یک سر مرد نوبت به انتخاب توسط سر مرد دیگر میرسد. اگر تعداد کل افراد فرد باشد و نتوان آنها را به دو گروه مساوی تقسیم کرد، گروهی که یک نفر کمتر دارد حق دارند که یک سنگ اضافی پرتاب کند (توضیح در ادامه) که به پرتاب کننده سنگ اضافی جیک (Jik) می گویند .

پس از پایان یافتن فرایند یارکشی و پیش از آغاز بازی برای تعیین زمین بازی تیم ها معمولا از قاعده شیر یا خط سکه ای و یا  قاعده تر یا خشک که در زبان لکی تر یا هوشک نامیده میشود استفاده میشود. این قاعده بدین گونه است که یکی از بازیکنان تکه سنگ کوچک تختی را برداشته و یک طرف رخ آنرا با آب دهن (تف) خیس کرده و در حالیکه طرف دیگر تکه سنگ خشک است آنرا بالا انداخته تا یکی از رخ های خشک یا تر آن به صورت تصادفی روی زمین و روبه بالا قرار گیرد. آن تیمی که پیش از انجام این قاعده رخ صحیح را پیش بینی کرده باشد زمین بازی را انتخاب و آغازگر بازی است. نماینده هر تیم در قرعه کشی و قاعده تر یا خشک همان سر مرد است.

با شروع بازی هر کدام از بازیکنان تیمی که آغازگر بازی است سنگهایی را از زمین بازی جمع آوری کرده و هر کدام به ترتیب مشخص با سنگ اهداف سنگی تیم مورد نظر در سوی مقابل را هدف قرار میدهد (هر نفر یک پرتاب). در زبان لکی سئ یات Siyaat به کسی گفته میشود که هدف گیری خوبی در تیراندازی و سنگ پرانی دارد. باید هر نفر یک سنگ که به وزن و اندازه توانایی جسمی او است به طرف دال‌ های تیم مقابل پرتاب کند. البته اندازه سنگی را که به طرف دال‌ ها پرتاب می‌کنند اختیاری است اما معمولاً این سنگها را به اندازه دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده بسوی هدفها پرتاب می‌نمایند. در دال پلان هم وزن و هم شکل سنگ جهت پرتاب بسیار مهم است و بهتر است از سنگهای گرد و دارای سطح صاف و غیر زبر استفاده شود. به سنگهایی که به سوی دال پرتاب میشوند پل (Pal) گفته میشود. در فرهنگ و واژه نامه لکی کیان "پل" را به صورت "در بازی محلی دال پلو قطعه سنگی که برمیدارند و بر دال میزنند و یا پرتاب میکنند" ترجمه کرده است.در مجموع دال پلان را میتوان دال + پلان دانست که اگر این واژگان لکی را به فارسی ترجمه کنیم هدف + تیر خواهد بود. همانطور که در بالا نیز اشاره شد یکی از نام های دیگر دال پلان، دال پران است که آنرا میتواند به صورت دال + پران نوشت که اینبار نیز اگر این ترکیب لکی را به فارسی ترجمه کنیم هدف + پراندن خواهد بود.

در دال پلان هر بازیکن در هنگام پرتاب سنگ میبایست گام های خود را فراتر از محوطه مربوطه که محل قرار گرفتن اولین دال خودی است قرار ندهد. مطلوب برخورد سنگ پرتابی (پل) با اهداف سنگی (دال ها) روبرو است. چنانچه سنگ پرتابی هر نفر به هدف روبرو برخورد کند آن شخص میتواند یک پرتاب دیگر نیز انجام دهد. چنانچه یک فرد دو هدف را مورد برخورد قرار داده باشد آنگاه میتواند 3 پرتاب انجام دهد. وقتی تمامی بازیکنان تیم پرتاب های خود را انجام دادند و اگر 3 هدف سنگی روبرو تماما سرنگون نشده باشند نوبت به تیم برابر رسیده و آن تیم نیز همین روال را ادامه میدهد. بعضی مواقع ممکن است یکی از تیم ها یک بازیکن کم داشته باشد که در این صورت این تیم حق دارد یک سنگ اضافه پرتاب نماید.

هر گاه یکی از بازیکنان بتواند یک دفعه و با 1 سنگ هر 3 دال تیم مقابل را یکجا بزنند بلافاصله سر اولین دال تیم خویش را بوسیده که به این عمل توریکی (Tewryaki) میگویند. چنانچه در اثر پرتاب سنگ توسط یک بازیکنان به صورت همزمان 2 دال از تیم مقابل سرنگون شود به این عمل دوئردو (Dewardew) گفته میشود.

هر تیمی که زودتر 3 هدف سنگی تیم دیگر را هدف قرار داده و اهداف سنگی عمودی سرنگون شوند برنده این بخش از بازی است. اگر تیم بازنده نتوانسته باشد هیچکدام از دال های تیم برنده را سرنگون کند آنگاه تیم برنده صاحب یک مر (Marr) یا مره (Marra) شده است. اما چنانچه تیم بازنده توانسته باشد 1 یا 2 دال از تیم برنده را سرنگون کند آنگاه تیم برنده صاحب یک توءیل (Towil)  یا تیل (Till) شده است.  هر 2 توءیل معادل یک مر است. پس از اینکه یک توءیل یا مر به پایان رسید تیمها اهداف سنگی سوی خود را دوباره از نو پابرجا کرده و بدون عوض کردن زمین بازی از نو رقابت بر سر یک توءیل یا مر نو را آغاز میکنند. بدیهی است تیم بازنده هر توءیل یا مر میبایست 3 دال خود را پابرجا کند در حالیکه تعداد دال هایی که باید توسط تیم برنده پابرجا شوند در حالت مر هیچ و در حالت تویل کمتر از 3 دال (2 یا 1) است. حال هر تیمی که زودتر دال‌ها را در زمین پابرجا و فرو کرده باشند برای اینکه تیم مقابل را با خبر کرده باشند، تا شروع بازی را نصیب خود کنند از عبارت زیر که زبان لکی است استفاده میکنند:

"دال ادسم گایل بسم"

(Daal e dasem, Gaayal basem)

برگردان لکی به فارسی: هدف در دستم و گاوها را بستم.

تیمی که مر یا توءیل پیشین را برنده شده است اینبار نیز در مر یا توءیل نو آغازگر بازی خواهد بود. بازی دوباره توسط تیم برنده مر یا توءیل پیشین به روالی که بیان شد آغاز شده و برنده بازی دوم نیز مشخص میگردد. بازی تا زمانی ادامه دارد که یکی از تیم ها صاحب 5 مر (معادل 10 توءیل) شود (این تعداد توافقی است). لک ها به 5 مر یا 10 توءیل یک نَوَرد Navard یا دوره (Dewra) میگویند. در فرهنگ و واژه نامه لکی کیان "نَوَرد" را به صورت "نبرد و مبارزه، رزم، جوان، دلاور، قوی، بزرگ جثه، کل یا بزکوهی جوان و درشت هیکل" معنی کرده است که به نظر میرسد نبرد، مبارزه و رزم مناسب این کاربرد باشد. بیشتر مواقع ممکن است یک تیم با چند مر و چند توءیل بازی را ببرد، به این صورت که مثلا با ۲ مر و ۶ توءیل، یا ۳ مر و ۴ توءیل، یا ۴ مر و ۲ توءیل بازی را ببرد.

اگر یک نفر از تیمی به تنهائی هر سه دال حریف مقابل را سرنگون کند و حتی یک دال از تیم خودش سرنگون نشده باشد، به یاران آن یکنفر می‌گویند شما مرده‌اید به این معنا که در مر یا توءیل بعدی حق ندارید سنگی پرتاب نمائید. در دور بعدی آن یکنفر به تنهایی به رویارویی تیم حریف رفته و می‌ بایست در این مر با پرتاب سنگ و انداختن دال‌ های حریف، یاران خود را زنده نماید که در اینصورت اگر 1 دال را سرنگون کند آنگاه یاران او هم می‌توانند به بازی برگشته و به طرف دال حریف مقابل سنگ پرتاب نمایند. به مرحله بالا یعنی محروم شدن دیگر بازیکنان تیم از پرتاب سنگ حال خواب یا حرام بودن نیز گفته میشود.

پس از اینکه یکی از تیم ها صاحب یک نَوَرد شد آنگاه دو تیم دال های خود را از نو پابرجا کرده و زمین بازی را عوض میکنند در حالیکه دال ها ثابت هستند (به منظور برقراری شرایط یکسان و عادلانه بر هر دو تیم). اینبار نیز بازی توسط برنده نَوَرد پیشین آغاز میگردد. پیش از آغاز بازی تعداد نَوَردهایی که پس از تصاحب آنها بازی پایان می یابد بین دو تیم توافق میشود. به عنوان نمونه تعداد نَوَردها میتواند 7 نَوَرد باشد. ممکن است قواعد بازی محلی دال پلان در مناطق مختلف لک نشین دارای تفاوت اندکی با یکدیگر باشد ولی اصول آن یکسان است.

این بازی سرگرم کننده و بسیار مهیج از بازی های رسمی مناطق لک نشین و لکستان بوده و سن و سال نمیشناسد به گونه ای که در بین تمامی رده های سنی وجود دارد. در این بازی همچنین جنسیت بازیکنان نیز مهم نبوده و تیم ها میتوانند شامل بازیکنان زن و مرد در کنار یکدیگر باشد. این بازی در بین زنان لکستان نیز محبوبیت ویژه ای دارد.

بازی محلی دال پلان در تمامی فصلهای سال بازی میشود ولی در بهار رواج بیشتر و گسترده تری دارد چرا که یک بازی و رقابل بزمی و رامشگری است و فصل بهار موسم گشت و گذار لک ها در طبیعت شهرهای لک نشین همچون کوهدشت، الشتر، دلفان، هرسین، کنگاور، بیستون، صحنه و ... است.

این بازی خوشبختانه از سنت های محلی است که نسل جدید لک ها همچنان علاقه مند به آن بوده و یکی از تفریحات آنان در روزهای رامشگری در طبیعت بهار لکستان است. همین امر باعث شده است که در مناطق مختلف لک نشین همچون ایلام، کوهدشت، بروجرد و ... مسابقاتی محلی دال پلان در سالهای گذشته برگزار شود و مورد استقبال گسترده نسلهای قدیم و جدید لک ها قرار گیرد.

این بازی در صورتی که یک استاندارد یکسان ملی برای آن تعریف و منتشر شود قابلیت ثبت به عنوان یکی از بازیهای ملی را داشته و حتا (حتی عربی است) میتواند در سطح بین المللی نیز مطرح شود. منظور از تعریف استاندارد یکسان سازی و تعیین اندازه اهداف سنگی، جنس اهداف سنگی، فاصله اهداف سنگی از یکدیگر، فاصله دو سوی میدان از یکدیگر، تعداد اهداف سنگی، تعداد بازیکنان هر تیم، تعداد توءیل  هایی که یک نَوَرد را میسازند، تعداد نَوَردهایی که بازی پس از تصاحب آن پایان می یابد و... است. بازی هایی که در المپیک وجود دارد همچون پرتاب دیسک، پرتاب نیزه و ... نیز بازی هایی از جنس دال پلان است با این تفاوت که چنین بازی هایی معرفی شده اند ولی دال پلان همچنان در حد یک بازی محلی باقی مانده است.

 (مشاهده تمامی عکسها در خزان0832).

 

زبان شناسی مردم ایلام

زبان شناسی مردم دره شهر نویسنده:علیرضاعطایی -

اشاره لکستان: دره شهر یکی از شهرستانهای لک نشین در استان ایلام است.  دره شهر دارای آثار تاریخی باستانی زیادی می باشد. هیچ مدرک تاریخی وجود ندارد که تخریب شهر باستانی دره شهر را بر اثر جنگ نشان دهد و گفته میشود که این شهر بر اثر زلزله ویران شده است.

به گفته محققان: گویشها و زبانهای رایج در شهرستان دره شهر  را می توان به چند قسمت مختلف تقسیم کرد

1_گویش لری :

 بررسیهای زبان شناسی و فرهنگی، نشان دهنده پیوستگی قومی لرها با دیگر اقوام ایرانی به ویژه شعبه پارسی است. همچنین در شرفنامه چهار قوم کرد را : لر و کلهر و گوران و کرمانج خوانده اند. و همانطور که زبان شناسان می دانند زبان لری ما بین زبان فارسی و زبان کردی است. لران قدیمی ترین قبایل حتی قبل از آریاییها می باشند که از روزگاران کهن در نواحی غرب وجنوب غرب و در امتداد دامنه های زاگرس ساکن بوده و هستند. کلمه لر (lor) در لغت نامه معین جلد سوم ص 3579به معنی ساده دل وسلیم آمده است ولری (lori)به معنی لر بودن و سادگی و ساده بودن آمده است.

2 _زبان لکی:

 در صد زیادی از مردم دره شهر به این زبان صحبت می کنند .

3_زبان کردی :

کردان همان مادها یا شاخه ی بزرگی از مادها هستند که از نژاد آریا می باشند. کردان بزرگترین قوم آریایی ایران زمین میباشند که از دیرباز در نواحی کوهستانی و محصور غرب فلات ایران ساکن هستند و به حفظ آداب و اخلاق ایرانی موفق گردیده اند.

قسمتی از مردم این ناحیه به زبان کردی صحبت می کتتد که بیشتر انها از روستاهای بین دره شهر و آبدانان  بخاطر پیدا کردن  شغل به دره شهر کوچ کرده اند .تعدادی هم از ایلام ودهلران  و جاهای دیگر به این ناحیه امده اند. تعداد کردها در این ناحیه از لرها و لکها خیلی کمتر است .

4_زبان عربی

تقریباُ تعداد بسیار کمی از مردم دره شهر به زبان عربی صحبت میکنند که آنها هم اصلیت عرب ندارند انها برای پیدا کار به استان خوزستان کوچ کرده بودند

که پس از جنگ تحمیلی به دره شهر امدند .

5 _ زبان فارسی

در شهرستان دره شهر بندرت می توان فارس زبان پیدا کرد مگر دانشجویان که برای تحصیل آمده باشند یا افرادی که خانواده از کودکی با آنها فارسی صحبت کرده باشند که خود جای بحث دارد.  در دره شهر  مانند جاهای دیگر ربان ها کلماتی را از زبان های دیگره به عاریه گرفته اند که باعث غنی تر شذن آنها گردیده است.

جمع بندی:

بر اساس شمار مردمان دره شهر ترکیب قومیتی دره شهر به ترتیب بزرگی عبارت است از

1. لک ها

2. لر ها

3. کرد ها

4. اعراب

5. فارس ها

 علیرضاعطایی

سیری به هرسین

معرفی شهرستان هرسین

نویسنده : علیرضاعطایی

 

شهرستان هرسین

شهرستان هرسین در 45 کیلو متری جنوب شرقی استان کرمانشاه واقع شده که از جنوب به شهرستان دلفان استان لرستان ، از شمال به شهرستان صحنه ، از غرب به شهرستان کرمانشاه و از شرق به نهاوند محدود می شود .

شهرستان هرسین از دو بخش مرکزی و بیستون و چهار دهستان تشکیل شده است .

وضعیت جغرافیایی :

هرسین منطقه کوهستانی است که ارتفاعات موجود این شهرستان را محصور کرده و بیشتر در جهت شمال غربی و جنوب شرقی امتداد یافته اند و متعلق به دوران زمین شناسی هستند . دامنه های کم شیب ، دره های عریض ، جلگه های آبرفتی و سرابها از مهمترین ویژگیهای طبیعی سرزمین هرسین به شمار می رود .

پیشینه تاریخی :

هرسین سرزمینی باستانی و کهن است و آثاری نظیر تپه چیا خزینه ( گنج دره ) در روستای قیسوند ، کتیبة بیستون ، گور دخمه های اسحاقوند ، آثار به جای مانده از دوره ساسانیان در مرکز شهر هرسین آثار بازمانده از قلعه باستان در روستای سرماج و ... از این دیار چهره ای تاریخی را ترسیم کرده است .

صنعت و کشاورزی( اقتصادی ) :

وجود دو راهة نور آباد به هرسین و برقراری ارتباط عمده استانهائی از کشور در آینده در این مسیر و نیز بزرگراه کربلا در محور بیستون افزون بر تأثیرات مثبت اقتصادی و انتقال فرهنگی ، شهرستان هرسین را در موقعیت برتر و استراتژیکی قرارداده و می دهد که بزرگترین دستاورد راهها امتیازات برجسته ای است کـه می تواند هرسین را درجایگاه ویژه ای قرار دهد ، اراضی مستعد کشاورزی علی الخصوص زمینهای بخش بیستون ( دشت چمچمال ) و به نتیجه رسیدن پروژه های آب و خاک چمچمال در آینده و ارتباط آن در امر کشاورزی آن منطقه و تحولاتی که ایجاد خواهد نمود ، بهره برداری ازمنابع آب رودخانه های دینور آب و گاماسیاب و سرابها و برنامه ریزی مطلوب برای استفاده بهینه از آب این سرابها و رودخانه ها برای امر کشاورزی ، بازدید جهانگردان و ساماندهی بهتر صنعت توریسم و نیز رونق صنایع دستی بویژه گلیم هرسین که می تواند از آثار زیبای هنری مردم دیار هرسین باشد ، از مراکز مهم اقتصادی و نیز از قابلیتها ، استعداد ها و ظرفیتها و نقاط قوت شهرستان هرسین به حساب می آیند. ،که علاوه بر اینکه از این منابع درحال حاضر بهره برداری می شود لذا به نظر میرسدبخشهائی از قابلیتهای نهفته در خود دارند که باید با برنامه ریزی اصولی و علمی به فعلیت رسیدن آنها را شناسائی و مورد توجه قرار داد .

مذهبی و فرهنگی :

فرهنگ مردم هرسین متأثر از دین و آئین اسلام ( شیعه ) است ودر کنار آن آثاری از پیشینه قوم ایرانـی و مـواریث و مفاخــر خود در زندگی خانوادگی و اجتماعی دارند که بر اساس این دو کانون ( دین و سنت قومی تاریخی ) در حال زیستن است .  ساکنان شهرستان هرسین با زبان کردی به لهجه لکی صحبت می کنند و بر اساس سرشماری سال 1375 دارای 98019 نفر جمعیت می باشد که 4/6% جمعیت استان را به خود اختصاص داده است که ازاین تعداد 36/57% در نقاط شهری ( شهر هرسین و شهر بیستون ) و 64/42% در مناطق روستائی استقرار پیدا کرده اند .

اسلاف و نیاکان مردمان این دیار در ادوار مختلف تاریخی و فراز و نشیبهای دوران گذشته ، به ویژه دوران اخیر برای کسب حریت و آزادگی و نیزامنیت ملی و تمامیت ارضی ،کارنامه ای درخشان را از خود در کتاب تاریخ ملت ایران به ثبت رسانده اند و در ادامه این مبارزات مردم هرسین در کنار ملت ادیب و تمدن ساز ایران در پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) برای استقلال، آزادی ، استقرار یک نظام سیاسی مبتنی بر جمهوریت و اسلامیت ، نقش چشمگیری از خود شان و در دوره مبارزه برای دفع تجاوز رژیم عراق درهشت سال جنگ تحمیلی بر کشور ایران مشارکت قابل ملاحظه و فعالی داشته اند که در این راستاجوانانی رادر دفاع از کشور و جمهوری اسلامی تقدیم نموده اند.

---

علیرضاعطایی